Położenie: niemieckie, wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego, Wyspa Uznam
Lata funkcjonowania: 1936 -1945
Przeznaczenie: Wojskowy Ośrodek Badawczy Peenemünde
Wówczas zatrudnionych: ok. 15 000 tys. osób
Temat badań: cywilne i wojskowe rakiety nośne
W 1991 roku w budynku dawnego ośrodka doświadczalnego powstało Historyczno-Techniczne Muzeum Peenemünde. Wystawa główna muzeum dokumentuje przebieg zdarzeń, jaki nastąpił od marzeń o podróżach kosmicznych do konsekwentnego rozwoju pierwszej dużej rakiety militarnej w Peenemünde.
Pierwsze prace badawcze nad rakietami rozpoczęły się już na początku lat 30. Na początku, prowadzone były w ośrodku rakietowym znajdującym się w Kummersdorf-Gut. W 1937 roku badania realizowane w mieście pod Berlinem okazały się niewystarczające. Rozpoczęto poszukiwania nad odpowiednim miejscem na dalszy rozwój prac. Miasteczko Peenemünde rokowało najlepiej pod kątem lokalizacji. Położone w strategicznym miejscu, na wybrzeżu Bałtyku, zapewniało ośrodkowi bezpieczeństwo przy jednoczesnej możliwości kontroli lotu próbnych egzemplarzy rakiet (na dystans ponad 350 km). W tym czasie ośrodek badawczy został podzielony na dwa “projekty”: w Zakładzie Doświadczalnym Lotniczych Sił Zbrojnych – Luftwaffe – opracowywano latający pocisk (Fieseler Fi-103) samolot bezzałogowy, nazywany potocznie
V-1, wyposażony w pulsacyjny silnik, bojową głowicę i automatyczne sterowanie, dające możliwość lotu po wyznaczonej trasie. Samolot-pocisk V1 można uważać za prekursora współczesnych dronów.
W drugiej części ośrodka, pod nadzorem jednostki Wojsk Lądowych – Heer, trwała budowa rakiety pionowego startu (znanej jako V-2.) z czasem okrzykniętej największym przełomem technicznym XX w. Nad projektem rakiety, w czasie II wojny światowej, działał zespół niemieckich konstruktorów pod kierunkiem Wernhera von Brauna. Pierwszy udany start przeprowadzono 13 czerwca 1942 roku, przy czym lot zakończył się eksplozją po ok. 1300 m. Całkowicie udana próba odbyła się 3. października tego samego roku. Podczas trwającego 4 minuty i 56 sekund lotu uzyskano zasięg 190,6 km przy wysokości max. 84,5 km. Pocisk V-2 oznaczony jako MW 18014 jako pierwszy obiekt stworzony ręką człowieka przekroczył linię Kármána (wysokość 100 km), wchodząc w przestrzeń kosmiczną. Nazwa rakiety pochodzi od niemieckiego słowa Vergeltung oznaczającego “odwet”.
Wystawa główna muzeum w Peenemünde niesie w sobie wiele ambiwalencji. Ciekawość i zapał pionierów rakietowych, które stopniowo przybliżały ich do realizacji marzeń o lotach w kosmos, przeplatają się groźnie z systematycznym rozwojem prac nad jedną z najniebezpieczniejszych broni używanej
w trakcie II wojny światowej. Szybki sukces inżynierów został osiągnięty dzięki pracy tysięcy robotników przymusowych, więźniów obozów koncentracyjnych oraz jeńców wojennych.
Do 1943 roku alianci nie zdawali sobie sprawy z powstającego zagrożenia wynikającego z prac prowadzonych przez Niemców w ramach projektu A-4/V-2. Wielka Brytania nie miała informacji
o istnieniu ośrodka doświadczalnego w Peenemünde. Rola i znaczenie ośrodka na arenie międzynarodowej odkryte zostały przez polski wywiad AK w lutym 1943 roku. Plany masowej produkcji rakiet w Peenemünde zostały przerwane nalotem RAF w sierpniu jeszcze tego samego roku.
Elektrownia jest dziś ostatnim zachowanym budynkiem ośrodka doświadczalnego
Obecnie muzeum stanowi międzynarodowe miejsce spotkań. Coroczne koncerty w dawnej sali turbinowej elektrowni przyciągają do Peenemünde wielu gości. Ogromna hala stanowi idealne miejsce na wszelkiego rodzaju wystawy artystyczne. W trakcie naszej wizyty obejrzeliśmy wystawę fotograficzną przedstawiającą ruiny europejskich bunkrów.
Szklaną windą możemy wjechać na wysokość 34 metrów, by odwiedzić duży taras widokowy, z którego, przy dobrej widoczności, można zobaczyć tereny całego byłego ośrodka. Na dachu znajdziemy schematyczne mapy pokazujące nazwy najważniejszych punktów, widocznych w każdym kierunku świata.
Po II wojnie światowej, wiedza inżynierów z Ośrodka Badawczego rozpoczęła światowy wyścig o pierwszy lot człowieka w kosmos. Dzięki badaniom przeprowadzonym nad sprawnością śmiercionośnych rakiet dokonano ogromnego przełomu technicznego, który 12. kwietnia 1961 roku umożliwił radzieckiemu kosmonaucie i pilotowi wojskowemu udany, długo wyczekiwany lot. Jurij Gagarin jako pierwszy człowiek w historii okrążył Ziemię w przestrzeni kosmicznej, a kilka lat później, 20 lipca 1969 roku, amerykański astronauta Neil Armstrong jako pierwszy człowiek stanął na Księżycu. Sukcesy misji Apollo 11 i rakiety Saturn V stanowiły zwieńczenie dziecięcych marzeń Wernhera von Brauna.
Historyczno – Techniczne Muzeum w Peenemünde to miejsce upamiętniające wydarzenia o ogromnym wpływie na dzieje ludzkości. Podziwiamy tu zarazem ogromny postęp techniczny, jak i dowiadujemy się o cierpieniu tysięcy niewinnych ludzi. Wystawa główna stanowi bazę do głebokich refleksji dotyczących znaczenia pozornie niezwyciężonej broni i przemyśleń nad odpowiedzialnością wynikającą z rozwoju i wykorzystania nauki.
These ruins should make us think:
Historisch-Technisches Museum Peenemünde
think about the meaning of apparently invicible weapons and think about science’s responsibility